سرآمد علم جغرافیای نوین

سرآمد علم جغرافیای نوین

محمد حسن گنجی از مفاخر و سرآمدان علم جغرافیای ایران زمین است که نتیجه ی سال ها کوشش و تلاش او در عرصه ی این دانش سبب شد تا پدر علم جغرافیای نوین لقب گیرد.

محمد حسن گنجی 21 خرداد 1291 هجری خورشیدی در بیرجند دیده به جهان گشود. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود و در ‏مدرسه ی شوکتیه ی این شهر سپری کرد و پس از آن برای ادامه ی تحصیل به تهران رفت و در دارالمعلمین عالی تهران به دریافت درجه ی کار شناسی در‎ ‎رشته ی تاریخ و جغرافیا موفق شد.

او به‎ ‎عنوان دانشجوی نمونه به اروپا فرستاده شد و در دانشگاه ویکتوریا منچستر انگلیس به تحصیل ادامه داد و در1317 هجری خورشیدی لیسانس تخصصی خود را در جغرافیا گرفت.

محمد حسن گنجی با استفاده از بورس تحصیلی در 1331 به آمریکا رفت و در دانشگاه کلارک مشغول به تحصیل شد و توانست در رشته ی جغرافیا، دکترای خود را دریافت کند و پایان نامه ی خود را درباره ی آب و هوای ایران نوشت.

او پس از بازگشت به ایران در دانشگاه تهران، آنچه را که سال های متمادی اندوخته بود به دانش پژوهان جوان کشورش آموخت و با درجه ی استادی در 1358 بازنشسته شد، اما هیچ گاه دست از تحقیق برنداشت.

جغرافیدان ارزنده ی ایرانی در کنار فعالیت‎ ‎های آموزشی خود در دانشگاه تهران در موسسه ها و انجمن های گوناگون چون انجمن جغرافیایی انگلیس، هیات تحریریه دایره المعارف‎ ‎بریتانیا، انجمن ‏آمریکایی پیشرفت علوم، انجمن جغرافیایی کشورهای آسیا و ‏آفریقا، کمیته ی ملی آب شناسی یونسکو، کمیسیون‎ ‎همکاری فرهنگی ایران و فرانسه، هیات ممیزه دانشگاه تهران، شورای عالی مردم شناسی، شورای عالی آمار، کمیته ی ‏جغرافیایی فرهنگستان ایران و اتحادیه ی انجمن های علمی عضویت داشت و همچنین ریاست نخستین کنگره جغرافیدانان ایران و اداره ی کل هواشناسی ‎ایران ‎را عهده دار بود.

او در بیست و نهمین کنگره ی ‏اتحادیه ی بین المللی جغرافیایی در کره‎ ‎ی جنوبی در سال 2000 میلادی به عنوان یکی از 15 جغرافیدان ‏برجسته ی جهان شناخته شد و‎‎سازمان هوا شناسی جهانی، جایزه ی علمی سال 2001 خود را به وی اعطا ‏کرد.

این محقق و پژوهشگر بزرگ در عرصه ی جغرافیا 12 کتاب به زبان فارسی، 14 کتاب به زبان انگلیسی و بیش از 100 مقاله در رشته ی جغرافیا و هوا شناسی نگاشته که از آن میان می توان به: جنگ و جغرافیا یا روابط دول بزرگ در اقیانوسیه، جغرافیای سال پنجم و ششم ابتدایی، آمار بارندگی ایران، کتاب های جغرافیای دبیرستان از سال اول تا سال ششم، فهرست مقاله های جغرافیایی، جغرافیای ایران، اطلس اقلیمی ایران، مجموعه ی 33 مقاله ی جغرافیایی، جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی و تاریخچه ی جغرافیا در تمدن اسلامی اشاره کرد.

این جغرافیدان نامدار از اوایل‎ ‎انقلاب 63 لوح تقدیر از مرکزهای آثار و مفاخر علمی، چهره های‏‎ ‎ماندگار، انجمن های علمی ‏جغرافیایی و دانشگاه ها دریافت کرده است و از او به عنوان بنیان گذار دانش جغرافیای نوین و هواشناسی در ایران نام برده می شود.

سرانجام پدر جغرافیای نوین ایران پس از یک سده تحقیق و پژوهش های علمی در زمینه ی جغرافیا و هواشناسی در 29 تیر 1391 هجری خورشیدی دار فانی را وداع گفت اما آثار و نوشته های این اندیشمند بزرگ یادگارانی ارزشمند برای دانش پژوهان این رشته است.